ในท้องตลาดจะมีเพชร และสิ่งที่มีหน้าตาคล้ายเพชรมากมายหลายหลาก ทั้งพลอยแท้ที่หน้าตาคล้ายเพชร คือเนื้อใส มีประกายแวววาว และยังมีสิ่งที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้นเพื่อให้มีหน้าตาคล้ายกับเพชรมากที่สุด
ชนิดของพลอยใสต่าง ๆ ที่มีลักษณะคล้ายกับเพชร พลอยธรรมชาติที่มีลักษณะคล้ายกับเพชร มีหลายชนิด ได้แก่
1. เพทาย (Zircon) เป็นพลอยธรรมชาติที่ใช้เลียนแบบเพชรมาตั้งแต่สมัยโบราณ ตามปกติเพทายมีได้หลายสี รวมทั้งเม็ดที่ใส ไม่มีสีที่มีประกายคล้ายเพชร ข้อสังเกตุ ขณะที่เม็ดเท่า ๆ กัน เพทายจะมีน้ำหนักมากกว่า มีตำหนิในเนื้อแตกต่างจากเพชร คือมีเส้นคู่ เพราะเพทายเป็นพลอยหักเหคู่ ในขณะที่เพชรหักเหเดี่ยว
2. ซัฟไฟร์สีใส (White Sapphire) เป็นพลอยธรรมชาติ วิธีแยกจากเพชร คือดูจากการเล่นไฟ เมื่อแสงที่สะท้อนจากเพชรจะเกิดสีรุ้ง คือสะท้อน เป็น 7 สี ในขณะที่ซัฟไฟร์สีใส จะสะท้อนสีรุ้งได้น้อยมาก
พลอยสังเคราะห์ (ที่มนุษย์ทำขึ้นมา) ที่มีลักษณะคล้ายเพชร มีหลายชนิดได้แก่
1. เพชรรัสเซีย (Synthetic Cubic Zirconia) เป็นพลอยสังเคราะห์ที่นิยมมากที่สด ในการเลียนแบบเพชรแท้ วิธีแยกพลอยชนิดนี้ออกจากเพชรคือใช้เครื่องจี้เพชรจี้ดู เนื่องจากพลอยชนิดนี้ไม่มีคุณสมบัติในการนำความร้อนเหมือนกับเพชร
2. เพชรโมอีส (Moissanite) เป็นพลอยสังเคราะห์ที่น่ากลัวที่สุด มีลักษณะทางกายภาพ คล้ายกับเพชรมากที่สุดในขณะนี้ เครื่องจี้เพชรที่อาศัยการนำความร้อนใช้แยกไม่ได้ เพราะโมอีส ก็มีคุณสมบัตินำความร้อนได้เหมือนกัน แต่ก็มีบริษัทฯ หนึ่งได้คิดค้นเครื่องจี้เพื่อแยกโมอีสนี้ให้ออกจากเพชรได้ ข้อสังเกตุโมอีสจะมีค่าการกระจายแสงสูงกว่าเพชร จึงมีสีรุ้งแตกออกมามากกว่า
วิธีสังเกต : ขอบของโมอีส มักพบเส้นเข็ม เช่นเดียวกันหากมองจากด้านหน้ามักพบตำหนิรูปแทงคล้ายเส้นเข็ม
3. รูทิลสังเคราะห์ (Synthetic Rutile) มีสีรุ้งมากเนื่องจากการกระจายแสงสูง สีมักจะติดเหลืองเสมอ
4.จีจีจี (G.G.G) เป็นพลอยสังเคราะห์ที่มีการกระจายแสงใกล้เคียงกับเพชร แต่ถ้ามีขนาดเท่ากัน เพชรจะมีน้ำหนักเบากว่ามาก เพราะจีจีจีมีความความถ่วงจำเพาะสูงมาก มักไม่พบในปัจจุบัน
5.แย็ก (Y.A.G) เป็นพลอยสังเคราะห์ที่มีการกระจายแสงต่ำกว่าเพชรมาก
ในการแยกแยะเพชรว่าเป็นเพชรหรือเพชรเลียนแบบนั้น จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องอาศัยความชำนาญและประสบการณ์และการดูเป็นประจำ หากท่านไม่แน่ใจ โปรดให้ผู้มีความเชี่ยวชาญดูให้จะดีและแน่นอนกว่า และถ้าอยากทราบว่าเพชรที่เรามีอยู่นั้นคุณภาพเป็นอย่างไร สามารถนำเพชรไปขอออกใบรับรอง (Certificate) ได้ ผู้เชี่ยวชาญจะระบุให้ทราบทั้งน้ำหนัก สี ความสะอาด และระดับขั้นของการเจียระไนให้ด้วย